نه! خودم انجام می دم!
اگر فرزند یک/یک و نیم سال تا سه سال دارید این جمله را زیاد شنیده اید.
چقدر برای انجام کارهایش و تجربه ی فعالیت جدید به او آزادی می دهید؟ چقدر نگران خطرات هستید؟ مرز خطر کجاست؟
اریک اریکسون در نظریه ی خود دومین پله را به کودکان ۲ تا ۵ سال اختصاص داده است و نام آن را خودمختاری در برابر شک و تردید گذاشته است.
شاید برایتان سخت باشد دائما با کودکی سرو کله بزنید که می خواهد همه ی کارها را به تنهایی انجام دهد. خودش غذا بخورد. خودش لیوان شربت را بردارد. خودش میوه را خرد کند. خودش از خیابان عبور کند و…. این مسئله شما را کلافه کند و به همین دلیل این سنین رایج ترین سنین لجبازی است.
اما شاید با خواندن این نظریه به نگرشی جدید برسیم و کنار آمدن با این موضوع برایمان راحت تر شود.
اریکسون مطرح می کند اگر کودکان از این مرحله به سلامت عبور کنند به خودگردانی و استقلال می رسند. به زبان ساده یعنی اگر در این مرحله به کودکان فرصت تجربه کردن و استقلال داده شود بعدا چنین جملاتی را نمی گوییم:
- چرا خودت مشق هات رو نمی نویسی؟
- همیشه من باید اتاقش رو مرتب کنم
- اصلا نمی تونه خودش رو جمع و جور کنه
- یعنی نمی تونی برای خودت برنامه ریزی کنی؟
- یه کنفرانس نمی تونه بده
- نمی تونی یه غذا درست کنی؟
- چرا نمی تونی از حقت دفاع کنی؟
چه اتفاقی می افتد که کار به جملات بالا می کشد؟
وقتی والدین به دلایل مختلف مثل اضطراب بالا یا وسواس اجازه ی انجام کارها را به کودک نمی هند، نمی گذارند خودش غذا بخورد، اجازه نمی دهند بالا و پایین رفتن از پله را تجربه کند، حوصله ی ریخت و پاش ندارند و اسباب بازی هایش را خودشان و بدون کمک کودک جمع می کنند، عجله دارند و فرصت بستن بند کفشش را به او نمی دهند، نظر دیگران برایشان بسیار مهم است و اجازه ی انتخاب لباس به او نمی دهند و….
چه پیامی را به کودک منتقل می کنند؟
تو نمی توانی انجامش بدهی
و این سبک زندگی و نگرش به کودک، نوجوان و بزرگسالی تربیت می کند که همیشه دچار شرم و تردید است. همیشه احساس می کند از پس کارها برنمی آید دانشجو شده اما باید با مادر یا پدر برای ثبت نام برود. مادر شده اما خواهرش باید برای خرید همراهش بیاید. شیر آب چکه می کند باید عمویش بیاید و عوضش کند. دانشجوی دکتری است اما منتظر است کسی برایش کار جور کند.
هرچه در ۱/۱٫۵ تا ۳ سالگی محیط ایمن و فرصت تجربه های ایمن محیا شود احتمال گذار درست از این مرحله اتفاق می افتد.
هر چه نکن، میریزی، نپر، دزد میاد و… جملاتی اینچنینی بشنود به بزرگسالی دارای نقص و شرم نزدیک تر می شود.
(توجه کنید منظور از آزادی عمل اجازه ی خطر کرد نیست. نشاندن کودک پشت فرمان ماشین، اجازه دادن به کودک تنها برای بازی در کوچه، استفاده ی بدون کنترل از وسایل الکترونیکی و خطراتی از این دست حتما بایستی در چهارچوب و قوانین منزل گنجانده شود)
راحله ملکان، کارشناس ارشد علوم تربیتی
یک پاسخ