خواندن یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که کودکان باید در سال‌های اول مدرسه آن را کسب کنند. اما اختلال خواندن در کودکان، یادگیری این مهارت را برای برخی از دانش‌آموزان ابتدایی بسیار سخت می‌کند که این ناتوانی در خواندن باعث نگرانی والدین می‌شود. اختلال خواندن در کودکان دبستانی باعث می‌شود که تعدادی از دانش‌آموزان ابتدایی نتوانند مطالب مختلف را بخوانند. در این مواقع است که والدین به دنبال راه‌های درمان این اختلال می‌روند.

اختلال خواندن در کودکان یا نارساخوانی یکی از انواع اختلالات یادگیری است. این‌طور نیست که کودکان مبتلا به نارساخوانی نتوانند تا پایان عمر خواندن را یاد بگیرند. راه‌های زیادی وجود دارد که می‌توان، خواندن را به این کودکان آموزش داد. اگر فرزند شما هم در خواندن مشکل دارد و به این اختلال مبتلاست این مطلب را در سایت کلینیک ملکان با دقت بخوانید. در این مقاله ضمن بررسی علائم نارساخوانی به معرفی راه‌های درمان اختلال خواندن در کودکان نیز می‌پردازیم.

اختلال خواندن چیست؟

اختلال خواندن یا نارساخوانی برای کودکانی به کار می‌رود که قادر به خواندن صحیح نیستند. این کودکان بهره هوشی طبیعی دارد و از نظر بینایی، شنوایی و مغزی بیمار نیستند. کودکان مبتلا به اختلال خواندن کلمه‌های بسیاری را می‌دانند و هنگام صحبت‌کردن از آن استفاده می‌کنند، اما نمی‌توانند حرف الفبا را شناسایی کنند. دانش‌آموزان مبتلا به اختلالات خواندن، حافظه دقیقی نسبت به کلمات ندارند، اگر واژه‌ای را هم اکنون یاد گرفته باشند، ساعتی بعد ممکن است آن را فراموش کنند.

از علائم اختلال خواندن در کودکان دبستانی می‌توان به حدس زدن کلمات اشاره کرد. منظور از حدس زدن این است که کودک با درنظرگرفتن طول کلمه و یکی از جزئیات آن مثلاً حرف اول، کلمه را نزد خود حدس می‌زند و کلمه‌ای را می‌پراند. نارساخوانی از شایع‌ترین اختلال یادگیری به شمار می‌آید. ۸۰ درصد از دانش‌آموزانی که مبتلا به اختلال یادگیری هستند در خواندن مشکل دارند.(+)

آیا اختلال خواندن در کودکان قابل‌درمان است؟

متأسفانه، به دانش‌آموزانی که دارای اختلال خواندن هستند، برچسب کودن و عقب‌مانده زده می‌شود و برخی از مربیان و والدین تصور می‌کنند که اختلال خواندن در کودکان قابل‌درمان نیست؛ اما خوشبختانه با روش‌های آموزشی جدید می‌توان مهارت خواندن را در کودکان بهبود بخشید.

والدین نباید از درمان اختلال خواندن در کودکان خود ناامید شوند، اگرچه فرایند درمان این کودکان به صبر و شکیبایی نیازمند است؛ اما در صورت درمان، این دانش‌آموزان می‌توانند به پیشرفت‌های چشمگیری دست پیدا کنند. نکته‌ای مهمی که والدین باید بدانند این است که برخی از افراد مشهور و بسیار موفق مانند انیشتین، لئوناردو داوینچی از نارساخوانی رنج می‌برده‌اند که سرانجام به موفقیت‌های زیادی رسیده‌اند.

ویژگی‌های مشترک کودکان مبتلا به نارساخوانی چیست؟

احتمالاً والدین برای اولین‌بار در مدرسه و زمانی که کودکان با حروف و کلمات آشنا می‌شوند، متوجه اختلال خواندن در کودکان خود می‌شوند. کودکان مبتلا به نارسا‌خوانی دارای ویژگی‌هایی هستند، اگرچه این ویژگی‌ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است اما می‌توان گفت اغلب آن‌ها ویژ‌گی‌های زیر دارند. ویژگی کودکان نارساخوان قبل از مدرسه شامل موارد زیر می‌شود.

• دیرتر از سایر کودکان صحبت می‌کند.

• در به‌خاطر سپردن کلمات مشکل دارد.

• در دنبال‌کردن دستورالعمل‌ها مشکل دارد.

• تشخیص چپ و راست برای او مشکل است.

اختلال خواندن در کودکان دبستانی، علائم خود را به شکل‌های زیر نشان می‌دهد.

• تمایل به خواندن ندارند.

• در تمرکز مشکل دارند.

• هنگام خواندن به‌جای اینکه چشم‌های خود را حرکت دهند، سرشان را حرکت می‌دهند.

• کلمه‌به‌کلمه می‌خوانند.

• با لحن یکنواخت و به‌زحمت می‌خوانند.

• هنگام خواندن، به معنی کلمات توجه نمی‌کنند.

• درک آنچه خوانده‌اند برای آن‌ها دشوار است.

• کلماتی را که تازه خوانده‌اند، جابه‌جا یا تکرار می‌کنند.

• در مدرسه رفتارهای نامناسب و پرخاشگرانه‌ای را از خود نشان می‌دهند.

راه‌های درمان اختلال خواندن در کودکان چیست؟

درمان اختلال خواندن در کودکان نیازمند همکاری والدین، درمانگر و معلم است. هیچ درمان واحدی برای این اختلال وجود ندارد و درمان نارساخوانی در دانش‌آموزان به شرایط کودک بستگی دارد. با روش‌ها و آموزش صحیح، کودکان می‌توانند خواندن را بیاموزند و مطالب را به‌راحتی درک کنند. در این میان والدین نقش مهمی در موفقیت فرزندان خود دارند. پدران و مادران برای کمک به فرزند خود که از اختلال خواندن رنج می‌برد، می‌توانند از راهکارهای زیر استفاده کنند. راه‌های درمان اختلال خواندن در کودکان شامل موارد زیر می‌شود.

• به‌سرعت به مشکل کودک خود رسیدگی کنید

اگر برخی از علائم نارسا‌خوانی را در کودک خود مشاهده کردید و در تشخیص اختلال خواندن در کودک خود شک دارید، به روان‌شناس یا متخصص اختلالات یادگیری مراجعه کنید تا فرایند تشخیص و در صورت نیاز مراحل درمان اختلال خواندن در کودک شما به‌سرعت انجام شود. مداخله زودهنگام شانس موفقیت را بهبود می‌بخشد.

• با مدرسه فرزند خود همکاری کنید

با مدیر و معلم کلاس فرزند خود ارتباط برقرار کنید و در مورد مشکل فرزند خود به آن‌ها توضیح دهید. حتماً وضعیت تحصیلی فرزند خود را در مدرسه پیگیری کنید.

• فراهم‌کردن مکان مناسب برای مطالعه

یکی از راه‌های درمان اختلال خواندن در کودکان دبستانی فراهم‌کردن شرایط و امکانات مناسب برای مطالعه است. در خانه یک گوشه‌ای دنج را برای مطالعه کودک آماده کنید. این گوشه را با خلاقیت و ابتکار خود و با همکاری کودک تزئین کنید. در این مکان تعدادی کتاب، مدادرنگی و کاغذ قرار دهید. بهتر است که مکان مطالعه آرام و ساکت باشد.

• کودک خود را تشویق کنید

یکی از مهم‌ترین راه‌های درمان اختلال خواندن در کودکان، این است که فرزند خود را تشویق کنید تا در فعالیت‌هایی که دوست دارد شرکت کند. این فعالیت‌ها می‌تواند؛ مانند کشیدن نقاشی یا حضور در یک تیم ورزشی باشد. تلاش‌هایی که کودک انجام می‌دهد را تشویق کنید. کوچک‌ترین پیشرفت فرزند خود را ببینید و در مورد این پیشرفت‌ها با او صحبت کند. نقاط قوت کودک را در درس، بازی و سایر کارها برجسته کنید و او را تشویق کنید.

• حمایت عاطفی از فرزند خود داشته باشید

اختلال خواندن در کودکان باعث ناامیدی و کاهش عزت‌نفس در آن‌ها می‌شود. در این مواقع والدین باید از کودک خود مراقبت بیشتری انجام دهند. کودک را به پارک، سینما، باغ‌وحش و سایر جاهای دیدنی ببرید. از سرزنش کردن و ایراد گرفتن از کودک بپرهیزید و به‌جای آن هروقت فرزند شما کار مثبتی انجام می‌دهد او را تشویق کنید. زمانی را بگذارید و با کودک خود بازی کنید.

• با درمانگر کودک خود همکاری کنید

درمان اختلال خواندن در کودکان فرایندی زمان بر است که در آن کودک باید تمریناتی متعددی را برای بهبود مهارت خواندن خود انجام دهد. والدین باید با درمانگر فرزند خود همکاری کنند و این تمرینات را با فرزند خود در خانه انجام دهند.

• برای فرزند خود کتاب بخوانید

یک کتاب مناسب و جذاب انتخاب کنید و آن را با صدای بلند برای کودک خود بخوانید و از او بخواهید تا بادقت به آن گوش بدهد. از فرزند خود بخواهید حین گوش‌دادن، چشمان خود را ببندد تا بتواند داستان را در ذهن خود تصور کند. تصور و تجسم کردن داستان توسط کودک باعث می‌شود که میزان حافظه و توجه کودک افزایش یابد. اگر فرصت خواندن کتاب را برای فرزند خود را ندارید، می‌توانید از داستان‌ها و کتاب‌های صوتی استفاده کنید.

تشخیص اختلال خواندن

برای تشخیص اختلال خواندن در کودکان باید صبر کرد تا بچه‌ها به مدرسه بروند و در مورد مهارت خواندن آموزش ببینند تا بتوان نارساخوانی را در دانش‌آموز تشخیص داد. اختلال خواندن را می‌توان با یک ارزیابی جامع که توسط روان‌شناس یا متخصص اختلال یادگیری انجام می‌گیرد، تشخیص داد. در این ارزیابی متخصص، سلامت روانی کودک را مورد بررسی قرار می‌دهید و برای اینکه از عادی بودن هوش فرزند شما مطمئن شود از آزمون‌های هوشی استاندارد استفاده می‌کند.

روان‌شناس از والدین در مورد شرایط تولد، مراحل رشد، دوران بارداری و وضعیت تحصیلی کودک سؤالاتی می‌کنند. همچنین متخصصان، سلامت جسمانی کودک را مورد بررسی قرار می‌دهند تا مطمئن شوند مشکلات دیگر باعث اختلال خواندن در کودک نشده است.

چه عواملی باعث اختلال خواندن در کودکان دبستانی می‌شود؟

متخصصان حوزه اختلال یادگیری دلایل گوناگونی را برای اختلال خواندن در کودکان بیان کرده‌اند. طبق جدیدترین پژوهش‌های علمی، اختلال نارساخوانی به علت بد کارکردن سیستم عصبی به‌ویژه دستگاه عصبی مرکزی به وجود می‌آید. دانش‌آموزان نارساخوان در خواندن مشکلات زیادی دارند که منشأ آنها عملکرد نامناسب مغز است که این عملکرد ناشی از آسیب مغزی نیست؛ بلکه مغز این کودکان، عملکرد متفاوتی نسبت به دیگر کودکان دارد.(+)

کلام آخر

برای هر پدر و مادری دیدن فرزندش که قادر به خواندن نیست و به نارساخوانی مبتلا است، سخت و حتی دردناک است. در این مقاله علاوه به تعریف نارساخوانی به راه‌های درمان اختلال خواندن پرداختیم. اختلال خواندن در کودکان دبستانی یکی از شایعات اختلالات یادگیری میان دانش‌آموزان ابتدایی است. دانش‌آموزان نارساخوان متن کتاب درسی را کلمه‌به‌کلمه می‌خوانند و نمی‌توانند آنچه را که می‌خوانند، درک کنند، اما خوشبختانه این ناتوانی قابل‌درمان است.

درمان اختلال خواندن در کودکان نیازمند همکاری درمانگر، معلم و والدین است. اگر علائم نارساخوانی را در فرزند مشاهده کردید، باید سریعاً به روان‌شناس یا متخصص اختلال یادگیری مراجعه کنید. برای درمان اختلال خواندن در فرزند خود کافی است به کلینیک ملکان مراجعه کنید. در کلینیک ملکان روان‌شناسان مجرب و متخصصین اختلال یادگیری به بهبود مهارت خواندن فرزند شما کمک می‌کنند.